[Rank]
In Exaltatione Sanctæ Crucis;;Duplex majus;;4;;ex Sancti/05-03

[Rank] (rubrica 196)
In Exaltatione Sanctæ Crucis;;Duplex II classis;;5.5;;ex Sancti/05-03

[Rule]
ex Sancti/05-03
Domini
9 lectiones
Psalmi Dominica
Antiphonas horas
Psalm5 Vespera=116
Festum Domini

[Oratio]
Deus, qui nos hodiérna die Exaltatiónis sanctæ Crucis ánnua solemnitáte lætíficas: præsta, quǽsumus; ut, cujus mystérium in terra cognóvimus, ejus redemptiónis prǽmia in cælo mereámur.
$Per eumdem

[Invit]
Christum Regem pro nobis in Cruce exaltátum, * Veníte, adorémus.

[Ant Matutinum]
Nóbile lignum * exaltátur, Christi fides rútilat, dum Crux ab ómnibus venerátur.;;1
Sancta Crux * extóllitur a cunctis régibus, virga régia erígitur, in qua Salvátor triumphávit.;;2
O Crux venerábilis, * quæ salútem attulísti míseris, quibus te éfferam præcóniis, quóniam vitam nobis cǽlitem præparásti.;;3
V. Hoc signum Crucis erit in cælo.
R. Cum Dóminus ad judicándum vénerit.
O Crucis victória * et admirábile signum, in cælésti cúria fac nos captáre triúmphum.;;4
Funéstæ mortis * damnátur supplícium, dum Christus, in Cruce, nostra destrúxit víncula críminum.;;10
Rex exaltátur * in ǽthera, cum nóbile trophǽum Crucis ab univérsis christícolis adorátur per sǽcula.;;20
V. Adorámus te, Christe, et benedícimus tibi.
R. Quia per Crucem tuam redemísti mundum.
Adorámus te, Christe, * et benedícimus tibi, quia per Crucem tuam redemísti mundum.;;95
Per lignum * servi facti sumus, et per sanctam Crucem liberáti sumus: fructus árboris sedúxit nos, Fílius Dei redémit nos, allelúja.;;96
Salvátor mundi, * salva nos: qui per Crucem et sánguinem tuum redemísti nos, auxiliáre nobis, te deprecámur, Deus noster.;;97
V. Omnis terra adóret te, et psallat tibi.
R. Psalmum dicat nómini tuo, Dómine.

[Lectio1]
De libro Númeri
!Num 21:1-3
1 Cum audísset Chananǽus rex Arad, qui habitábat ad merídiem, venísse scílicet Israël per exploratórum viam, pugnávit contra illum et victor exsístens duxit ex eo prædam.
2 At Israël, voto se Dómino óbligans, ait: Si tradíderis pópulum istum in manu mea, delébo urbes ejus.
3 Exaudivítque Dóminus preces Israël, et trádidit Chananǽum, quem ille interfécit, subvérsis úrbibus ejus, et vocávit nomen loci illíus Horma, id est, anáthema.

[Lectio2]
!Num 21:4-6
4 Profécti sunt autem et de monte Hor per viam quæ ducit ad Mare Rubrum, ut circumírent terram Edom. Et tædére cœpit pópulum itíneris ac labóris.
5 Locutúsque contra Deum et Móysen ait: Cur eduxísti nos de Ægýpto ut morerémur in solitúdine? Deest panis, non sunt aquæ, ánima nostra jam náuseat super cibo isto levíssimo.
6 Quam ob rem misit Dóminus in pópulum ignítos serpéntes.

[Lectio3]
!Num 21:6-9
6 Ad quorum plagas et mortes plurimórum
7 venérunt ad Móysen atque dixérunt: Peccávimus, quia locúti sumus contra Dóminum et te: ora ut tollat a nobis serpéntes. Oravítque Móyses pro pópulo.
8 Et locútus est Dóminus ad eum: Fac serpéntem ǽneum et pone eum pro signo: qui percússus aspéxerit eum, vivet.
9 Fecit ergo Móyses serpéntem ǽneum et pósuit eum pro signo; quem cum percússi aspícerent, sanabántur.

[Responsory3]
R. Hæc est arbor digníssima, in paradísi médio situáta,
* In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.
V. Crux præcellénti decóre fúlgida, quam Heraclíus imperátor concupiscénti ánimo recuperávit.
R. In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.
&Gloria
R. In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.

[Lectio4]
Chósroas, Persárum rex, extrémis Phocæ impérii tempóribus, Ægýpto et Africa occupáta ac Jerosólyma capta multísque ibi cæsis Christianórum míllibus, Christi Dómini Crucem, quam Hélena in monte Calváriæ collocárat, in Pérsidem ábstulit. Itaque Heraclíus, qui Phocæ succésserat, multis belli incómmodis et calamitátibus afféctus, pacem petébat; quam a Chósroa, victóriis insolénte, ne iníquis quidem conditiónibus impetráre póterat. Quare in summo discrímine se assíduis jejúniis et oratiónibus exércens, opem a Deo veheménter implorábat; cujus mónitu exércitu comparáto, signa cum hoste cóntulit, ac tres duces Chósroæ cum tribus exercítibus superávit.

[Lectio5]
Quibus cládibus fractus Chósroas, in fuga, qua traícere Tigrim parábat, Medársen fílium sócium regni desígnat. Sed eam contuméliam cum Síroës, Chósroæ major natu fílius, ferret atróciter, patri simul et fratri necem machinátur; quam paulo post utríque ex fuga retrácto áttulit, regnúmque ab Heraclío impetrávit quibúsdam accéptis conditiónibus, quarum ea prima fuit, ut Crucem Christi Dómini restitúeret. Ergo Crux, quatuórdecim annis postquam vénerat in potestátem Persárum, recépta est. Quam rédiens Jerosólymam Heraclíus solémni celebritáte suis húmeris rétulit in eum montem, quo eam Salvátor túlerat.

[Lectio6]
Quod factum illústri miráculo commendátum est. Nam Heraclíus, ut erat auro et gemmis ornátus, insístere coáctus est in porta, quæ ad Calváriæ montem ducébat. Quo enim magis prógredi conabátur, eo magis retinéri videbátur. Cumque ea re et ipse Heraclíus et réliqui omnes obstupéscerent; Zacharías, Jerosolymórum antístes, Vide, inquit, imperátor, ne isto triumpháli ornátu, in Cruce ferénda parum Jesu Christi paupertátem et humilitátem imitére. Tum Heraclíus, abjécto amplíssimo vestítu detractísque cálceis ac plebéio amíctu indútus, réliquum viæ fácile confécit, et in eódem Calváriæ loco Crucem státuit, unde fúerat a Persis asportáta. Itaque Exaltatiónis sanctæ Crucis solémnitas, quæ hac die quotánnis celebrabátur, illústrior habéri cœpit ob ejus rei memóriam, quod ibídem fúerit repósita ab Heraclío, ubi Salvatóri primum fúerat constitúta.

[Lectio94]
Sancta Crux Dómini, ab Hélena in monte Calváriæ collocáta índeque a Chósroa Persárum rege abláta, ab Heraclío imperatóre, post trinam victóriam in Persas obténtam, recépta est, et suis húmeris in eum montem reláta, quo eam Salvátor túlerat. Quod factum illústri miráculo commendátum est. Nam Heraclíus, ut erat auro et gemmis ornátus, insístere coáctus est in porta, quæ ad Calváriæ montem ducébat. Quo enim magis prógredi conabátur, eo magis retinéri videbátur. Cumque ea re et ipse Heraclíus et réliqui omnes obstupéscerent, Zacharías, Jerosolymórum antístes, Vide, inquit, imperátor, ne isto triumpháli ornátu in Cruce ferénda parum Jesu Christi paupertátem et humilitátem imitére. Tunc Heraclíus, abjécto amplíssimo vestítu detractísque cálceis ac plebéjo amíctu indútus, réliquum viæ fácile confécit. Itaque Exaltatiónis sanctæ Crucis solémnitas, quæ hac die quotánnis celebrabátur, ob ejus rei memóriam illústrior habéri cœpit.
&teDeum

[Lectio7]
Léctio sancti Evangélii secúndum Joánnem
!Joannes 12:31-36
In illo témpore: Dixit Jesus turbis Judæórum: Nunc judícium est mundi, nunc princeps hujus mundi eiciétur foras. Et réliqua.
_
Homilía sancti Leónis Papæ
!Sermo 8 de Passione Domini, post medium
Exaltáto, dilectíssimi, per Crucem Christo, non illa tantum spécies aspéctui mentis occúrrat, quæ fuit in óculis impiórum, quibus per Móysen dictum est: Et erit pendens vita tua ante óculos tuos, et timébis die ac nocte, et non credes vitæ tuæ. Isti enim nihil in crucifíxo Dómino præter fácinus suum cogitáre potuérunt, habéntes timórem, non quo fides vera justificátur, sed quo consciéntia iníqua torquétur. Noster vero intelléctus, quem spíritus veritátis illúminat, glóriam Crucis, cælo terráque radiántem, puro ac líbero corde suscípiat; et interióre ácie vídeat, quale sit quod Dóminus, cum de passiónis suæ loquerétur instántia, dixit: Nunc judícium mundi est, nunc princeps hujus mundi eiciétur foras. Et ego, si exaltátus fúero a terra, ómnia traham ad meípsum.

[Lectio8]
O admirábilis poténtia Crucis! o ineffábilis glória Passiónis, in qua et tribúnal Dómini, et judícium mundi, et potéstas est Crucifíxi! Traxísti enim, Dómine, ómnia ad te, et cum expandísses tota die manus tuas ad pópulum non credéntem et contradicéntem, tibi, confiténdæ majestátis tuæ sensum totus mundus accépit. Traxísti, Dómine, ómnia ad te, cum in exsecratiónem Judáici scéleris, unam protulérunt ómnia eleménta senténtiam; cum, obscurátis lumináribus cæli et convérso in noctem die, terra quoque mótibus quaterétur insólitis, univérsaque creatúra impiórum úsui se negáret. Traxísti, Dómine, ómnia ad te, quóniam, scisso templi velo, Sancta sanctórum ab indígnis pontifícibus recessérunt; ut figúra in veritátem, prophetía in manifestatiónem, et lex in Evangélium verterétur.

[Lectio9]
Traxísti, Dómine, ómnia ad te, ut, quod in uno Judǽæ templo obumbrátis significatiónibus tegebátur, pleno apertóque sacraménto universárum ubíque natiónum devótio celebráret. Nunc étenim et ordo clárior levitárum, et dígnitas ámplior seniórum, et sacrátior est únctio sacerdótum: quia Crux tua ómnium fons benedictiónum, ómnium est causa gratiárum; per quam credéntibus datur virtus de infirmitáte, glória de oppróbrio, vita de morte. Nunc étiam, carnálium sacrificiórum varietáte cessánte, omnes differéntias hostiárum una córporis et sánguinis tui implet oblátio: quóniam tu es verus Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi; et ita in te univérsa pérficis mystéria, ut sicut unum est pro omni víctima sacrifícium, ita unum de omni gente sit regnum.
&teDeum

[Versum 0]
V. Dícite in natiónibus.
R. Quia Dóminus regnávit a ligno.

[Ant Laudes]
@Sancti/05-03:Ant Vespera

[Commemoratio 2] (rubrica 1888 aut rubrica 1906)
@Sancti/09-08:Octava

[Responsory Tertia]
@Sancti/05-03::s/, allelúja//g s/(erit in cælo,? \* )?Allelúja/* Erit in cælo/g s/\. \*/./

[Responsory Sexta]
@Sancti/05-03::s/, allelúja//g s/(et benedícimus tibi:? \* )?Allelúja/* Et benedícimus tibi/g s/\. \*/./

[Responsory Nona]
@Sancti/05-03::s/, allelúja//g s/(et psallat tibi,? \* )?Allelúja/* Et psallat tibi/g s/\. \*/./

[Ant 3]
O Crux benedícta, * quæ sola fuísti digna portáre Regem cælórum et Dóminum, allelúja.