Incipit
V. Deus ✠ in adjutórium meum inténde.
R. Dómine, ad adjuvándum me festína.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Sicut erat in princípio, et nunc, et semper, * et in sǽcula sæculórum. Amen.
Allelúja.
|
Początek
V. Boże, ✠ wejrzyj ku wspomożeniu memu.
R. Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu.
V. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu.
R. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen.
Alleluja.
|
Hymnus
Jam lucis orto sídere,
Deum precémur súpplices,
Ut in diúrnis áctibus
Nos servet a nocéntibus.
Linguam refrénans témperet,
Ne litis horror ínsonet:
Visum fovéndo cóntegat,
Ne vanitátes háuriat.
Sint pura cordis íntima,
Absístat et vecórdia;
Carnis terat supérbiam
Potus cibíque párcitas.
Ut, cum dies abscésserit,
Noctémque sors redúxerit,
Mundi per abstinéntiam
Ipsi canámus glóriam.
* Deo Patri sit glória,
Ejúsque soli Fílio,
Cum Spíritu Paráclito,
Nunc et per omne sǽculum.
Amen.
|
Hymn
Gdy już wzeszła gwiazda światła,
Kornie prośmy Boga,
By w czynnościach dziennych
Zachował nas od szkody.
Niech powściągając miarkuje język,
By nie rozbrzmiewała groza waśni:
Niechaj życzliwie chroni wzrok nasz,
By się nie poił próżnością.
Niech czyste będzie wnętrze serca,
I niech odstąpi nierozum;
Niechaj hardość ciała skruszy
Skąpość napoju i pokarmu.
Abyśmy, gdy dzień przejdzie,
A kolejność znów sprowadzi noc,
Czyści przez wstrzemięźliwość
Śpiewali mu chwałę.
* Bogu Ojcu niechaj będzie chwała,
I jedynemu jego Synowi,
Wraz z Duchem Pocieszycielem,
Teraz i po wszystek wiek.
Amen.
|
Psalmi {ex Psalterio secundum diem}
Ant. Cantabo Domino,
Psalmus 12 [1]
12:1 Úsquequo, Dómine, obliviscéris me in finem? * Úsquequo avértis fáciem tuam a me?
12:2 Quámdiu ponam consília in ánima mea, * dolórem in corde meo per diem?
12:3 Úsquequo exaltábitur inimícus meus super me? * réspice, et exáudi me, Dómine, Deus meus.
12:4 Illúmina óculos meos ne umquam obdórmiam in morte: * nequándo dicat inimícus meus: Præválui advérsus eum.
12:5 Qui tríbulant me, exsultábunt si motus fúero: * ego autem in misericórdia tua sperávi.
12:6 Exsultábit cor meum in salutári tuo: cantábo Dómino qui bona tríbuit mihi: * et psallam nómini Dómini altíssimi.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Sicut erat in princípio, et nunc, et semper, * et in sǽcula sæculórum. Amen.
|
Psalmy {z Psałterza według dnia}
Ant. Będę śpiewał Panu,
Psalm 12 [1]
12:1 Dokądże, Panie, zapominasz o mnie do końca? * Dokąd odwracasz oblicze swe ode mnie?
12:2 Dokąd będę układał plany w duszy mojej, * boleść w sercu moim przez dzień?
12:3 Pókiż będzie się podnosił nieprzyjaciel mój nade mnie? * Wejrzyj i wysłuchaj mię, Panie, Boże mój.
12:4 Oświeć oczy moje, bym kiedy nie zasnął na śmierć: * by kiedy nie rzekł nieprzyjaciel mój: Przemogłem go.
12:5 Którzy mię trapią, będą radzi, jeśli się zachwieję: * ale ja ufam w miłosierdziu Twoim.
12:6 Rozraduje się serce moje w zbawieniu Twoim: będę śpiewał Panu, który mi dał dobra * i będę grał imieniu Pana Najwyższego.
V. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu.
R. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen.
|
Psalmus 13 [2]
13:1 Dixit insípiens in corde suo: * non est Deus.
13:1 Corrúpti sunt, et abominábiles facti sunt in stúdiis suis: * non est qui fáciat bonum, non est usque ad unum.
13:2 Dóminus de cælo prospéxit super fílios hóminum, * ut vídeat si est intéllegens, aut requírens Deum.
13:3 Omnes declinavérunt, simul inútiles facti sunt: * non est qui fáciat bonum, non est usque ad unum.
13:3 Sepúlcrum patens est guttur eórum: linguis suis dolóse agébant * venénum áspidum sub lábiis eórum.
13:3 Quorum os maledictióne et amaritúdine plenum est: * velóces pedes eórum ad effundéndum sánguinem.
13:3 Contrítio et infelícitas in viis eórum, et viam pacis non cognovérunt: * non est timor Dei ante óculos eórum.
13:4 Nonne cognóscent omnes qui operántur iniquitátem, * qui dévorant plebem meam sicut escam panis?
13:5 Dóminum non invocavérunt, * illic trepidavérunt timóre, ubi non erat timor.
13:6 Quóniam Dóminus in generatióne justa est, consílium ínopis confudístis: * quóniam Dóminus spes ejus est.
13:7 Quis dabit ex Sion salutáre Israël? * cum avérterit Dóminus captivitátem plebis suæ, exsultábit Jacob, et lætábitur Israël.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Sicut erat in princípio, et nunc, et semper, * et in sǽcula sæculórum. Amen.
|
Psalm 13 [2]
13:1 Rzekł głupi w sercu swoim: * Nie masz Boga.
13:1 Zepsuli się i obrzydliwymi się stali w czynach swoich, * nie masz, kto by czynił dobrze, nie masz ani jednego.
13:2 Pan z nieba spojrzał na synów człowieczych, * aby zobaczyć, czy jest kto rozumny albo szukający Boga.
13:3 Wszyscy odstąpili, razem stali się nieużytecznymi. * Nie masz, kto by dobrze czynił, nie masz ani jednego.
13:3 Grobem otwartym jest gardło ich: językami swymi zdradliwie sobie poczynali: * jad żmijowy pod ich wargami.
13:3 Usta ich pełne są złorzeczenia i gorzkości: * prędkie ich nogi na wylanie krwi.
13:3 Zniszczenie i nieszczęście na drogach ich, a drogi pokoju nie poznali: * nie masz bojaźni Bożej przed oczami ich.
13:4 Czyż nie poznają wszyscy, którzy czynią nieprawość, * którzy pożerają lud mój, jak kęs chleba?
13:5 Pana nie wzywali, * tam drżeli ze strachu, gdzie nie było strachu.
13:6 Albowiem Pan jest w rodzie sprawiedliwym: zamiary ubogiego wyszydziliście, * iż Pan jest nadzieją jego.
13:7 Któż da z Syjonu zbawienie Izraela? * Gdy odwróci Pan niewolę ludu swego, rozweseli się Jakub i rozraduje się Izrael.
V. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu.
R. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen.
|
Psalmus 14 [3]
14:1 Dómine, quis habitábit in tabernáculo tuo? * aut quis requiéscet in monte sancto tuo?
14:2 Qui ingréditur sine mácula, * et operátur justítiam:
14:3 Qui lóquitur veritátem in corde suo, * qui non egit dolum in lingua sua:
14:3 Nec fecit próximo suo malum, * et oppróbrium non accépit advérsus próximos suos.
14:4 Ad níhilum dedúctus est in conspéctu ejus malígnus: * timéntes autem Dóminum gloríficat:
14:5 Qui jurat próximo suo, et non décipit, * qui pecúniam suam non dedit ad usúram, et múnera super innocéntem non accépit.
14:5 Qui facit hæc: * non movébitur in ætérnum.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Sicut erat in princípio, et nunc, et semper, * et in sǽcula sæculórum. Amen.
Ant. Cantabo Domino, qui bona tribuit mihi.
|
Psalm 14 [3]
14:1 Panie, któż będzie mieszkał w przybytku Twoim, * albo kto odpocznie na górze Twojej świętej?
14:2 Ten, kto chodzi bez zmazy * i czyni sprawiedliwość.
14:3 Kto mówi prawdę w sercu swoim, * kto nie czyni zdrady językiem swoim:
14:3 I nie uczynił bliźniemu swemu złego, * i nie cierpiał potwarzy na bliźnich swoich.
14:4 Za nic miany jest w oczach jego złośliwy, * a bojących się Pana wysławia.
14:5 Kto przysięga bliźniemu swemu, a nie oszukuje, * kto pieniędzy swych nie dał na lichwę i darów przeciw niewinnym nie przyjmuje.
14:5 Kto to czyni, * nie będzie poruszony na wieki!
V. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu.
R. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen.
Ant. Będę śpiewał Panu, który mi dobra dał.
|
Capitulum Versus {ex Psalterio secundum tempora}
Zach 8:19
Pacem et veritátem dilígite, ait Dóminus omnípotens.
R. Deo grátias.
V. Exsúrge, Christe, ádjuva nos.
R. Et líbera nos propter nomen tuum.
|
Capitulum Versus {z Psałterza według okresu}
Za 8:19
Prawdę a pokój miłujcie, to mówi Pan zastępów.
R. Bogu niech będą dzięki.
V. Powstań, Chryste, wspieraj nas.
R. I wyzwól nas dla imienia Twego.
|
Preces
Kýrie, eléison. Christe, eléison. Kýrie, eléison.
« Pater Noster » dicitur secreto usque ad « Et ne nos indúcas in tentatiónem: »
Pater noster, qui es in cælis, sanctificétur nomen tuum: advéniat regnum tuum: fiat volúntas tua, sicut in cælo et in terra. Panem nostrum quotidiánum da nobis hódie: et dimítte nobis débita nostra, sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris:
V. Et ne nos indúcas in tentatiónem:
R. Sed líbera nos a malo.
Credo in Deum, Patrem omnipoténtem, Creatórem cæli et terræ.
Et in Jesum Christum, Fílium ejus únicum, Dóminum nostrum: qui concéptus est de Spíritu Sancto, natus ex María Vírgine, passus sub Póntio Piláto, crucifíxus, mórtuus, et sepúltus: descéndit ad ínferos; tértia die resurréxit a mórtuis; ascéndit ad cælos; sedet ad déxteram Dei Patris omnipoténtis: inde ventúrus est judicáre vivos et mórtuos.
Credo in Spíritum Sanctum, sanctam Ecclésiam cathólicam, Sanctórum communiónem, remissiónem peccatórum, carnis resurrectiónem, vitam ætérnam. Amen.
V. Adjutórium nóstrum ✠ in nómine Dómini.
R. Qui fecit cælum et terram.
Confíteor Deo omnipoténti, beátæ Maríæ semper Vírgini, beáto Michaéli Archángelo, beáto Joánni Baptístæ, sanctis Apóstolis Petro et Paulo, et ómnibus Sanctis, quia peccávi nimis, cogitatióne, verbo et ópere: percutit sibi pectus mea culpa, mea culpa, mea máxima culpa. Ídeo precor beátam Maríam semper Vírginem, beátum Michaélem Archángelum, beátum Joánnem Baptístam, sanctos Apóstolos Petrum et Paulum, et omnes Sanctos, oráre pro me ad Dóminum Deum nostrum.
Misereátur nostri omnípotens Deus, et dimíssis peccátis nostris, perdúcat nos ad vitam ætérnam. Amen.
Indulgéntiam, ✠ absolutiónem et remissiónem peccatórum nostrórum tríbuat nobis omnípotens et miséricors Dóminus. Amen.
V. Dignáre, Dómine, die isto.
R. Sine peccáto nos custodíre.
V. Dómine, exáudi oratiónem meam.
R. Et clamor meus ad te véniat.
Orémus.
Dirígere et sanctificáre, régere et gubernáre dignáre, Dómine Deus, Rex cæli et terræ, hódie corda et córpora nostra, sensus, sermónes et actus nostros in lege tua, et in opéribus mandatórum tuórum: ut hic et in ætérnum, te auxiliánte, salvi et líberi esse mereámur, Salvátor mundi: Qui vivis et regnas in sǽcula sæculórum.
R. Amen.
|
Preces
Kyrie, elejson. Chryste, elejson. Kyrie, elejson.
Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje: przyjdź królestwo Twoje: bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj: i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom:
V. I nie wódź nas na pokuszenie:
R. Ale nas zbaw ode złego.
Wierzę w Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi.
I w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego: który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Maryi Panny, umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł, i pogrzebion: zstąpił do piekieł: trzeciego dnia zmartwychwstał; wstąpił na niebiosa; siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogącego: stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych.
Wierzę w Ducha Świętego, święty Kościół powszechny, świętych obcowanie, grzechów odpuszczenie, ciała zmartwychwstanie, żywot wieczny. Amen.
V. Wspomożenie nasze ✠ w imieniu Pana.
R. Który stworzył niebo i ziemię.
Spowiadam się Bogu wszechmogącemu, Najświętszej Maryi zawsze Dziewicy, świętemu Michałowi Archaniołowi, świętemu Janowi Chrzcicielowi, świętym Apostołom Piotrowi i Pawłowi, i wszystkim Świętym, że bardzo zgrzeszyłem, myślą, mową i uczynkiem: bijąc się w piersi moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina. Przeto błagam Najświętszą Maryję zawsze Dziewicę, świętego Michała Archanioła, świętego Jana Chrzciciela, świętych Apostołów Piotra i Pawła, i wszystkich świętych, o modlitwę za mnie do Pana Boga naszego.
Niech się zmiłuje nad nami Bóg wszechmogący, a odpuściwszy nam grzechy, doprowadzi nas do życia wiecznego. Amen.
Przebaczenia, ✠ rozgrzeszenia i odpuszczenia grzechów naszych, niech nam udzieli Pan wszechmogący i miłosierny. Amen.
V. Racz, Panie, tego dnia.
R. Od grzechu nas zachować.
V. Panie, wysłuchaj modlitwy mojej.
R. A wołanie moje niech do Ciebie przyjdzie.
Módlmy się.
Panie Boże, królu nieba i ziemi, racz dzisiaj prowadzić i uświęcać, władać i kierować, serca i ciała nasze, zmysły, słowa i czyny nasze według prawa Twojego, i według przykazań Twoich: abyśmy teraz i w wieczności, przez Ciebie wspierani, zasłużyli na zbawienie i wyzwolenie, Zbawicielu świata: Który żyjesz i królujesz na wieki wieków.
R. Amen.
|
V. Iube, domne, benedícere.
Benedictio. Dies et actus nostros ✠ in sua pace dispónat Dóminus omnípotens. Amen.
Regula
Ex Régula Sancti Patri Nostri Benedícti. Caput 11: Quáliter diébus domínicis vigíliæ agántur
Domínico die tempérius surgátur ad Vigílias. In quibus Vigíliis teneátur mensúra, id est, modulátis ut supra disposúimus sex psalmis et versu, residéntibus cunctis dispósite et per órdinem in subsélliis, legántur in códice, ut supra díximus, quáttuor lectiónes cum responsóriis suis. Ubi tantum in quarto responsório dicátur a cantánte Glória; quam dum íncipit, mox omnes cum reveréntia surgant. Post quibus lectiónibus sequántur ex órdine álii sex psalmi cum antefánas sicut anterióres, et versu. Post quibus íterum legántur áliæ quáttuor lectiónes cum responsóriis suis, órdine quo supra. Post quibus dicántur tria cántica Prophetárum, quas institúerit abbas; quæ cántica cum Allelúja psallántur. Dicto étiam versu et benedicénte abbáte, legántur áliæ quáttuor lectiónes de Novo Testaménto, órdine quo supra. Post quartum autem responsórium incípiat abbas hymnum Te Deum laudámus. Quo perdícto, legat abbas lectiónem de Evangélia, cum honóre et timóre stántibus ómnibus. Qua perlécta, respóndeant omnes Amen, et subsequátur mox abbas hymnum Te decet laus, et data benedictióne incípiant Matutínos. Qui ordo Vigiliárum omni témpore tam æstátis quam híemis æquáliter in die domínico teneátur, nisi forte - quod absit - tárdius surgant, áliquid de lectiónibus breviándum est aut responsóriis. Quod tamen omníno caveátur ne provéniat; quod si contígerit, digne inde satisfáciat Deo in oratório per cujus evénerit negléctum.
V. Tu autem, Dómine, miserére nobis.
R. Deo grátias.
|
V. Pobłogosław, ojcze.
Błogosławieństwo. Dniem i czynami naszymi ✠ niech w swoim pokoju rozporządza Pan wszechmogący. Amen.
Reguła
Z Reguły Świętego Ojca Naszego Benedykta. Rozdział 11: Jako w niedzielę Jutrznia ma być odprawiona.
W niedzielę raniej wstawać trzeba na Jutrznią, na której ten sposób zachować. Wprzód odśpiewawszy, jakośmy wyżej rozporządzili, sześć Psalmów i wiersz, usiędą wszyscy rzędem w ławkach, i mają być z ksiąg czytane cztery Lekcye z swemi Responsoryami, gdzie przy czwartem tylko Responsoryum, ten który śpiewa, ma mówić: Gloria Patri &c., którą gdy zacznie, zaraz wszyscy z uczciwością powstaną.
Po których to Lekcyach, mają iść porządkiem drugie sześć Psalmów z Antyfonami, tak jako i pierwsze, i wiersz. Po nich znowu mają być mówione drugie cztery Lekcye z Responsoryami swemi, tymże trybem jako i wyżej.
Po tych znowu także mają być mówione trzy Cantica z Proroków, według tego, jak Opat postanowi, a mają się śpiewać z Alleluja; a skoro się wiersz zmówi, i Benedykcyą Opat odprawi, mają być czytane insze cztery Lekcye z nowego Testamentu, tymże porządkiem, jako wyżej.
A po czwartem Responsoryum, ma zacząć Opat Hymn: Te Deum laudamus, który odmówiwszy, niech Opat Ewangelię czyta, a wszyscy z uczciwością i bojaźnią stoją; którą gdy przeczy ta, niech odpowiedzą wszyscy: Amen. Tamże zaraz Opat zacznie Hymn: Te decet laus, i dawszy Benedykcyą, zaczną Laudes.
Ten porządek Jutrzni, każdego czasu, tak w lecie jako i w zimie, w niedzielne dni jednakowo chować trzeba, chybaby (co się niech nie trafia) nie prędko się wstało na Jutrznią i nieco musiałoby się ukrócić z Lekcyi i z Responsoryi, czego się jednak wystrzegać koniecznie trzeba, aby się nie przytrafiało; a jeśli się przytrafi, tedy ten, przez którego by się to niedbalstwo stało, ma za to słusznie dosyć uczynić Panu Bogu tamie w Chórze.
V. Ty zaś, Panie, zmiłuj się nad nami.
R. Bogu niech będą dzięki.
|
Conclusio
V. Dómine, exáudi oratiónem meam.
R. Et clamor meus ad te véniat.
V. Adjutórium nóstrum ✠ in nómine Dómini.
R. Qui fecit cælum et terram.
V. Benedícite.
R. Deus.
V. Dóminus nos benedícat, et ab omni malo deféndat, et ad vitam perdúcat ætérnam. Et fidélium ánimæ per misericórdiam Dei requiéscant in pace.
R. Amen.
R.br. Commemorátio ómnium fratrum, familiárum Órdinis nostri, atque benefactórum nostrórum.
V. Requiéscant in pace.
R. Amen
Psalmus 129 [4]
129:1 De profúndis clamávi ad te, Dómine: * Dómine, exáudi vocem meam:
129:2 Fiant aures tuæ intendéntes, * in vocem deprecatiónis meæ.
129:3 Si iniquitátes observáveris, Dómine: * Dómine, quis sustinébit?
129:4 Quia apud te propitiátio est: * et propter legem tuam sustínui te, Dómine.
129:5 Sustínuit ánima mea in verbo ejus: * sperávit ánima mea in Dómino.
129:6 A custódia matutína usque ad noctem: * speret Israël in Dómino.
129:7 Quia apud Dóminum misericórdia: * et copiósa apud eum redémptio.
129:8 Et ipse rédimet Israël, * ex ómnibus iniquitátibus ejus.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Sicut erat in princípio, et nunc, et semper, * et in sǽcula sæculórum. Amen.
V. A porta ínferi.
R. Érue, Dómine, ánimas eórum.
V. Requiéscant in pace.
R. Amen.
V. Dómine exáudi oratiónem meam
R. Et clamor meus ad te véniat.
secunda 'Domine, exaudi' omittitur
Orémus.
Deus véniæ largítor et humánæ salútis amátor: quǽsumus cleméntiam tuam: ut ánimas ómnium fidélium qui ex hoc sǽculo transiérunt, beáta María semper vírgine intercedénte cum ómnibus sanctis tuis ad perpétuæ beatitúdinis consórtium perveníre concédas. Per Christum Dóminum nóstrum.
R. Amen
V. Réquiem ætérnam dona eis Dómine.
R. Et lux perpétua lúceat eis.
V. Requiéscant in pace.
R. Amen.
|
Zakończenie
V. Panie, wysłuchaj modlitwy mojej.
R. A wołanie moje niech do Ciebie przyjdzie.
V. Wspomożenie nasze ✠ w imieniu Pana.
R. Który stworzył niebo i ziemię.
V. Błogosław nam.
R. Boże.
V. Niech Pan nas błogosławi, ✠ i broni od wszelkiego zła, i doprowadzi do życia wiecznego. A dusze wiernych zmarłych przez miłosierdzie Boże niech odpoczywają w pokoju.
R. Amen.
R.br. Wspomnienie wszystkich braci, przyjaciół naszego Zakonu i naszych dobroczyńców.
V. Niech odpoczywają w pokoju.
R. Amen
Psalm 129 [4]
129:1 Z głębokości wołałem ku Tobie, Panie: * Panie, wysłuchaj głosu mego:
129:2 Niech się nakłonią uszy Twoje * na głos modlitwy mojej.
129:3 Jeśli będziesz baczył na nieprawości, Panie, * Panie, któż się ostoi?
129:4 Albowiem u Ciebie jest przebaczenie, * i dla zakonu Twego czekałem Cię, Panie.
129:5 Czekała dusza moja na słowo Jego, * nadzieję miała dusza moja w Panu.
129:6 Od straży porannej aż do nocy * niechaj nadzieję ma Izrael w Panu.
129:7 Bo u Pana miłosierdzie * i obfite u Niego odkupienie.
129:8 A On odkupi Izraela * ze wszystkich nieprawości jego.
V. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu.
R. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen.
V. Od bram piekielnych.
R. Zabierz, Panie, ich dusze.
V. Niech odpoczywają w pokoju.
R. Amen.
V. Panie, wysłuchaj modlitwy mojej.
R. A wołanie moje niech do Ciebie przyjdzie.
opuścić drugie „Panie, wysłuchaj”
Módlmy się.
Boże, dawco zbawienia i miłośniku ludzkiego zbawienia: prosimy dobroć Twoją: abyś dusze wszystkich wiernych, którzy odeszli z tego świata, za wstawienictwem błogosławionej Maryi zawsze dziewicy i wszystkich świętych Twoich, obdarzył wieczną radością. Przez Chrystusa, Pana naszego.
R. Amen
V. Wieczny odpoczynek racz im dać, Panie.
R. A światłość wiekuista niechaj im świeci.
V. Niech odpoczywają w pokoju.
R. Amen.
|